|
|
1400/1/29 یکشنبه
دفتر طرح ملی حفاظت لایه اوزن
مقدمه
لایه اوزن مانند چتری دور تا دور کره زمین را فرا گرفته و از رسیدن پرتو خطرناک فرابنفش B خورشید به سطح زمین جلوگیری می‌کند. در صورت آسیب دیدن این لایه، پرتو فرابنفش بیشتری به سطح زمین می‌رسد که در نتیجه زندگی انسان‌ها، جانوران، گیاهان و بطور کلی تمام موجودات روی این کره خاکی به خطر می‌افتد و موجب بیماری‌هایی مانند آفتاب سوختگي، سرطان پوست، آب مرواريد، تضعيف سيستم ایمنی بدن، پيري زودرس، كندي رشد گياهان، كاهش محصولات كشاورزي، نابودي زنجيره غذايي درياها، و كمك به افزايش زمين گرمايي می شود.
در اهمیت لایه اوزن همین بس که بدانیم پیدایش و تداوم زندگی بر روی کره زمین به وجود و پایداری این لایه حیاتی و شکننده بستگی دارد.
لایه اوزن از مولکول های ساده اوزن با سه اتم اكسيژن تشکیل شده که تقریبا در ارتفاع 15 تا 50 كيلومتري زمين وجود دارد، يعني از تروپوسفر شروع شده و تا استراتوسفر گسترش يافته است. حدود 90 درصد اوزن موجود در جوّ، در استراتوسفر و در ارتفاع 25 تا 30 كيلومتري جمع شده است.
در اوائل دهه 1970 میلادی براي اولين بار محققان متوجه شدند لايه اوزن در حال تخريب است. در ابتدا تصور مي‌شد كه عامل اصلي این تخريب، اكسيدهاي نيتروژن حاصل از پرواز هواپيماهاي مافوق صوت در استراتوسفر باشد تا اينكه در سال 1974 دو دانشمند به نام‌هاي "رولاند" و "مولينا" از دانشگاه كاليفرنيا اعلام كردند كه برخي از مواد شيميايي ساخت بشر به نام كلروفلوروكربن‌ها یا سی اف سی ها (CFCs) موجب تخريب لايه اوزن استراتوسفري شده‌اند.
به منظور حل این معضل جهانی و جلوگيري از تخريب لايه حياتي اوزن، نمايندگان 21 كشور پیشرفته دنيا براي نخستين بار در سال 1985 در وين پايتخت اتريش گرد هم آمدند تا خط مشي جهاني مبارزه با تخریب لايه اوزن را اتخاذ كنند. اين اقدام منجر به تصويب كنوانسيون وين گرديد. در سال 1987 يعني دو سال پس از اين كنوانسيون، 46 كشور جهان در مونترال كانادا موافقت كردند كه توليد و مصرف سي اف سي ها (CFCs) را طبق جدول زمانبندي مشخص شده، بتدريج كاهش داده و حذف كنند. اين موافقتنامه به پروتكل مونترال شهرت دارد. در حال حاضر، 197 کشور عضو پروتکل مونترال و کنوانسیون وین هستند.
دولت جمهوري اسلامي ايران نيز در سال 1369 خورشیدی به پروتكل مونترال و كنوانسيون وين پيوست و با برنامه ریزی دقیق و با همکاری سازمانها ذیربط و کارشناسان داخلی و خارجی همراه با سایر کشورها، برای جلوگیری از تخریب فزاینده این لایه حیاتی اقدام نمود.
برنامه طرح ملی حفاظت از لایه اوزن در سال 1993 میلادی تحت طرح توانمند سازی کشور، با مشارکت دولت جمهوری اسلامی ایران، برنامه عمران ملل متحد و صندوق چند جانبه پروتکل مونترال در کمیته اجرایی آن سازمان به تصویب رسید و به طور رسمی از سال 1373 (1994) کار خود را آغاز نمود. طرح ملی فوق بعنوان تنها مرجع ملی اجرائی مرتبط با برنامه های پروتکل مونترال می باشد که وظیفه هماهنگی، هدایت و نظارت بر حسن اجرای برنامه های طرح ملی شامل کاهش تدریجی و حذف واردات و مصرف مواد مخرب لایه اوزن را طبق جدول زمان بندی پروتکل مونترال و در قالب یک برنامه ملی بر عهده دارد.
خط مشی طرح ملی حفاظت از لایه اوزن در اجرای اهداف پروتکل مونترال در کشور
- تهیه و تنظیم یک برنامه زمان بندی مشخص جهت حذف مواد مخرب لایه اوزن؛
- شناسایی و تبدیل خط تولید واحد های مصرف کننده مواد مخرب اوزن؛
- وضع سیاست ها، مقررات و رویه های پایش و کنترل واردات مواد مخرب لایه اوزن؛
- آموزش و تنویر افکار عمومی در زمینه لزوم حفاظت از لایه اوزن؛
- اجرای برنامه های ملی حذف بخشی مواد مخرب لایه اوزن؛
- تشکیل یک واحد اجرایی- عملیاتی جهت راهبری برنامه های پروتکل مونترال در کشور.
كميته ملي اوزن
به دنبال پذيرش كنوانسيون وين در زمينه حفاظت از لايه اوزن در سال 1369 ( 1990 ) توسط مجلس شوراي اسلامي، سازمان حفاظت محيط زيست در جهت انجام تعهدات كشور به كنوانسيون وين و پروتكل مونترال با استفاده از منابع چند جانبه نسبت به استقرار سازه كارهاي اداري لازم براي عمل به تعهدات كشور اقدام نمود.
گام نخست در اين راستا، تدوين برنامه كشوري به منظور شناسايي مصرف كنندگان مواد مخرب لايه اوزن و چگونگي كمك به آنها با استفاده از منابع بين المللي در چهار چوب صندوق چند جانبه پروتكل مونترال بود.
پس از آن دولت نسبت به ايجاد ساختار اداري لازم با كمك صندوق چند جانبه پروتكل مونترال اقدام نمود. بدين منظور توافق شد كميته اي متشكل از وزارتخانه ها و سازمان هاي مرتبط به عنوان ”كميته ملي اوزن “ و دفتري به نام” دفتر حفاظت از لايه اوزن“ به عنوان دبيرخانه آن تشكيل شود . جزئيات اين امر در سند پروژه اي به نام ”تقويت اداري جمهوري اسلامي ايران براي كاهش تدريجي ودر نهايت حذف مواد مخرب لايه اوزن“ ارائه شد.
در سند مزبور كه در سال 1371 به تصويب كميته اجرائي صندوق چند جانبه پروتكل مونترال رسيد، آمده بود كه كميته ملي اوزن مسئول به هنگام سازي برنامه كشوري، در صورت لزوم، و قانونمند كردن برنامه هاي كاري براي حذف مواد مخرب لايه اوزن در سطح كشور و بر حسب بخش هاي مختلف مصرف كننده اين مواد، بازنگري برنامه كاري در زمان اجرا و اطلاع رساني به دولت در اين خصوص بود.
بعلاوه، در سند مورد اشاره (سند تشكيل دفتر ) پيش بيني شده بود كه دفتر حفاظت لايه اوزن به عنوان دبير خانه كميته ملي اوزن مسئول انجام فعاليت هاي زير است :
1- هماهنگي و تسهيل اجراي طرحها، دريافت كمك هاي فني و فعاليت هاي مربوط به حذف مواد مخرب اوزن در چهار چوب سياستها و راهبردهاي مشخص شده در برنامه كشوري،
2- نظارت بر استفاده از مواد مخرب اوزن در كشور و ارائه مشاوره در خصوص انجام تعهدات،
3- گرد آوري، تنظيم و تجزيه و تحليل اطلاعات و آمار بدست آمده در زمينه مسائل لايه اوزن و فعاليت هاي مربوط به حذف مواد مخرب لايه اوزن در كشور، و قرار دادن آن اطلاعات در دسترس مصرف كنندگان نهايي مواد مخرب لايه اوزن، سازمانها و مؤسسات مربوطه در كشور،
4 - تسهيل دسترسي واحد هاي توليدي داخلي به خدمات كارشناسي بين المللي و منطقه اي در بخش هاي مختلف،
5 - تقويت همكاري بين صنايع و سازمانهاي دولتي براي انجام تعهدات مشخص شده در برنامه كشوري،
6 - انجام فعاليت به عنوان مرجع ملي براي آژانسهاي اجرائي صندوق چند جانبه پروتكل مونترال (UNDP – UNEP – UNIDO و بانك جهاني ) و دبير خانه كميته اجرائي صندوق چند جانبه پروتكل مونترال .
7- شركت در نشست هاي مربوط به حفاظت از لايه اوزن،
8- تهيه گزارش ادواري پيشرفت كار و امور مالي.
نظارت بر اجراي فعاليتهاي دفتر حفاظت لايه اوزن توسط هماهنگ كننده ملي برنامه پروتكل مونترال (NPD) از سازمان حفاظت محيط زيست كه رياست كميته ملي اوزن را نيز به عهده دارند، انجام مي گيرد. كاركنان دفتر حفاظت لايه اوزن، از جمله مدير دفتر (مدير ملي پروژه )، توسط هماهنگ كننده ملي برنامه پروتكل مونترال منصوب مي شوند.
جلسات كميته ملي اوزن به منظور اتخاذ سياستها و راهبردهاي مورد نظر براي انجام تعهدات كشور بر حسب نياز و بنابر پيشنهاد مدير دفتر حفاظت لايه اوزن و با تصويب هماهنگ كننده ملي برنامه پروتكل مونترال تشكيل مي شود.
كميته ملي اوزن متشكل از نمایندگان وزارتخانه هاي خارجه؛ كشاورزي؛ صنعت، معدن، تجارت؛ نفت؛ سازمانهاي هواشناسي؛ گمرك ايران؛ مديريت و برنامه ريزي و جلسات آن به رياست معاون سازمان حفاظت از محيط زيست تشكيل مي شود.
اعضاي كميته ملي اوزن به نمايندگي از جانب سازمانها و وزارتخانه هاي مطبوع خود، در واقع مسئوليت انجام تعهدات كشور در حوزه فعاليت خود را به عهده دارند و دفتر حفاظت لايه اوزن مسئول تسهيل انجام مسئوليت هاي آنها است.
روند اجرایی واگذاری تجهیزات
روند کلی واگذاری تجهیزات به واحدها به شرح زیر می باشد:
- شروع بکار واحد های مصرف کننده CFC ها پیش از تیرماه 1373 و داشتن فعالیت مستمر از زمان تاسیس تا زمان بازدید و داشتن پروانه بهره برداری،
- شروع بکار واحد های مصرف کننده HCFC ها پیش از تیرماه 1389 و داشتن فعالیت مستمر از زمان تاسیس تا زمان بازدید و داشتن پروانه بهره برداری،
- مصرف مواد مخرب لایه اوزن مطابق با جدول اعلامی پروتکل مونترال،
- تکمیل فرم اطلاعات آماری دفتر اوزن،
- تعهد واحد تولیدی به اسقاط تجهیزات قدیمی جایگزین شده پس از راه اندازی تجهیزات جدید سازگار با لایه اوزن.
برخی اقدامات انجام شده
1- انتقال آخرین تکنولوژی های سازگار با لایه اوزن به کشور در پی نصب تجهیزات خط تولید واحد های مصرف کننده مواد مخرب لایه اوزن؛
2- تبدیل اکثر کارخانه های تولید اسفنج نرم، سخت و نیمه سخت و همچنین کارخانه ها تولید یخچال و فریزر به تکنولوژی های سازگار با لایه اوزن؛
3- تجهیز تعمیرگاه های کولر خودرو و یخچال به دستگاه های جمع آوری و بازیافت مواد مخرب لایه اوزن؛
4- ارایه کمک های آموزشی و فنی به مراکز مصرف کننده هالون ها؛
5- حذف مصرف تترا کلرور کربن و متیل کلروفرم بعنوان حلال در واحدهای اصلی مصرف کننده این مواد؛
6- حذف مصرف متیل بروماید در بخش آفات غیر قرنطینه ای کشور؛
7- تجهیز واحد تولیدی سینا دارو به جدیدترین تکنولوژی سازگار با لایه اوزن؛
8- تجهیز کلیه مراکز سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور به جدیدترین تجهیزات آموزشی؛
9- تهیه برنامه جامع مقررات و سیاست های حذف مصرف مواد مخرب لایه اوزن؛
10- تامین بخشی از هزینه خرید مواد اولیه سازگار با لایه به واحدهایی که پروژه آنها تکمیل شده است.
11- ایجاد سیستم صدور مجوز صادرات و واردات مواد مخرب لایه اوزن:
-
- این برنامه شامل موارد دیگری از جمله تشویق ها و تنبیه های اقتصادی، تدوین استاندارد ها، ارائه آموزش های لازم، تنویر افکار عمومی، برچسب گذاری کالاها، اعمال کنترل بر کالاهای وارداتی می باشد که توجه به آنها از اهمیت به سزایی برخوردار است. قوانین و مقررات موجود در برنامه جامع سیاست ها و مقررات مربوط به حفاظت لایه اوزن و سیستم صدور مجوز صادرات و واردات مواد مخرب لایه اوزن به شرح زیر می باشد:
- استقرار کامل سیستم صدور مجوز و سهمیه بندی واردات.
- اجرای سیستم کدگذاری مواد کاهنده لایه اوزن.
- تدوین و ابلاغ فرم‌های مخصوص واردات و صادرات مواد مخرب لایه اوزن/ کارتکس و فرم فعالسازی ثبت سفارشات جهت ثبت و کنترل دقیق تر؛
- ممنوعیت واردات کالاهای حاوی مواد کاهنده لایه اوزن (یخچال و فریزر، آب سردکن، چیلر وکولر خودرو، کمپرسورهای سرماساز که CFC مصرف می کنند، افشانه های غیرداروئی دارای CFC-12 ) از ابتدای سال 1383؛ و تجهیزات خنک کننده مبتنی بر HCFC-22 مشمول فصل 84 کتاب مقررات صادرات و واردات از سال 1397 بجز کمپرسورهای برودتی.
- اعمال سیستم سهمیه بندی برای واردات گازهای 12و CFC-11 از سال 1382 و برای حلّال های مخرب لایه اوزن (CTC و TCA) از ابتدای سال 1386؛ و برای HCFC ها از سال 2011.
- عدم دریافت سود بازرگانی تجهیزات از کارخانه‌های مشمول طرحها؛
- ممنوعیت احداث کارخانه های جدید مبتنی بر استفاده از مواد مخرب لایه اوزن (برای CFC ها از سال 1376 و برای HCFC ها از سال 1389)؛
- دریافت تعهد نامه از وارد کنندگان مواد مخرب لایه اوزن (فریون ها) از ابتدای سال 1386؛
- ترخیص کالاهای ثبت سفارش شده برای واردات مواد مخرب لایه اوزن (HCFC ها) منوط به دریافت مجوز از دفتر حفاظت لایه اوزن می باشد. سهمیه واردات برای مواد مخرب لایه اوزن (HCFC ها) در هر نوبت ثبت سفارش برای R141b بین 20 تا 40 تن و برای R22 حداکثر 15.5 تن است.
- لزوم ارایه گواهی برند مرتبط برای ثبت سفارش گاز R22 .
12- تهيه فيلم‌هاي آموزشي؛ انجام سخنرانی برای مدارس و دانشگاهها با هدف آموزش جامعه دربارة محیط زیست و افزایش علاقة آنان به موضوع؛
13- ساخت تيزرهاي تلويزيوني و برگردان فيلم انيميشن برنامه محيط زيست سازمان ملل به فارسي جهت توزيع در كارگاه‌هاي آموزشي؛ سفارش تولید ده ها انیمیشن کوتاه و موشن گرافی در رابطه با اوزن؛
14- انتشار وسايل كمك آموزشي و اطلاعاتي شامل: پازل، كتابچه آموزشي، پرچم، بنر و تراكت‌هاي آموزشي، سالنامه، چاپ تمبر يادبود، پوستر، خبرنامه و ...
15- برگزاري مراسم سالانه روز جهاني اوزن (16 سپتامبر هر سال همزمان با سایر کشورها) با حضور مقامات سازمان حفاظت محیط زیست، مقامات كشوري، نمایندگان آژانسهاي اجرايي، نمایندگان امور اوزن در استانها، مدیران واحدهای تولیدی و تعمیرگاهی تحت پوشش دفتر، اساتید دانشگاهی؛
16- برگزاري 4 دوره مسابقه ملي نقاشي كودك با همكاري كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان؛
17- انجام مصاحبه‌های رادیو تلویریونی و مطبوعاتی با صاحبنظران برای شکافتن بیشتر مباحث مربوط به حفظ لایه اوزن؛
18- شرکت فعال در نمایشگاه های زیست محیطی و سایر مراسم مرتبط از جمله نمایشگاه های صنعتی و اطلاع‌رسانی به شرکت‌کنندگان درباره اهداف و فعالیت های مرتبط با حذف مواد مخرب لایه اوزن در کشور؛
19- برگزاری کارگاه های آموزشی برای مدیران و تکنسین های واحدهای تبدیل شده، کارشناسان گمرک، مربیان مراکز آموزش فنی و حرفه ای کشور. لازم به ذکر است تا کنون بیش از 160 کارگاه آموزشی توسط دفتر طرح ملی در سراسر ایران برگزار شده است؛
20- اعزام بيش از 200 نفر از مديران و تكنسين‌هاي كارخانه‌هاي تحت پروژه دفتر اوزن به كارخانه‌هاي سازنده تجهيزات در كشورهاي اروپایی براي طي دوره های آموزشي؛
21- پایش و نظارت بر اجرای صحیح مصوبات پروتکل مونترال در رابطه با تجهیز واحدهای تبدیل شده به تجهیزات سازگار با لایه اوزن: به همین منظور، طرح ملی حفاظت لایه اوزن اقدام به ایجاد شبکه ای از نمایندگان اوزن در استان های کشور نموده است. این نمایندگان در واقع کارشناسان با تجربه محیط زیست در ادارات کل سازمان حفاظت محیط زیست در سراسر کشور هستند که با هدف کمک به طرح ملی حفاظت از لایه اوزن در جهت تحقق تعهدات دولت جمهوری اسلامی ایران در قبال پروتکل مونترال فعالیت می کنند. فعالیت این نمایندگان بشرح زیر است:
- بازدیدهای ادواری از واحدهای تحت پوشش طرح ملی حفاظت لایه اوزن و تهیه گزارش،
- تنویر افکار عمومی در استان مربوطه در جهت آشنایی عموم مردم با اهمیت حفاظت از لایه اوزن برای موجودات روی کره خاکی،
- مشارکت جدی در برگزاری مراسم روز جهانی اوزن در استان،
- کمک به برگزاری کارگاه های آموزشی در استان،
- حضور در کارگاه های آموزشی دفتر طرح ملی حفاظت لایه اوزن جهت آشنایی با آخرین دستاوردهای روز و ارتقای سطح دانش
22- ممیزی میزان واردات سالانه مواد مخرب لایه اوزن و ارسال گزارش آن به واحدهای ذیربط بین المللی؛
23- حذف بیش از 10 هزار تن مواد مخرب لایه اوزن از چرخه مصرف از ابتدای فعالیت دفتر طرح ملی حفاظت لایه اوزن تا کنون؛
24- تبدیل بیش از 1370 واحد تولیدی، مونتاژ و کارگاهی در سراسر ایران در قالب پروژه های مصوب پروتکل مونترال به تکنولوژی های سازگار با لایه اوزن.
25- همکاری با آژانس های اجرایی: آژانس های اجرایی وظیفه اجرای پروژه ها از مرحله بازدید اولیه تا برگزاری مناقصه، خرید و ارسال تجهیزات، نصب و راه اندازی و انتقال تکنولوژی به کشور را زیر نظر طرح ملی حفاظت از لایه اوزن به عهده دارند. آژانس های اجرایی در بخش پروژه های سرمایه گذاری و غیرسرمایه گذاری در ایران شامل UNIDO ، UNDP، UNEP ، GIZ و AFD می باشند.
|
|